تعیین نیازهای رویشی خاک و زمین‎نما برای پنبه به منظور استفاده در ارزیابی تناسب سرزمین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی مؤسسه تحقیقات خاک و آب

2 استادیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران،

3 دانشیار موسسه تحقیقات پنبه کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران

4 استادیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

5 استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زرقان، ایران

6 استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

چکیده

سابقه و هدف: اهمیت راهبردی پنبه در تأمین الیاف مورد نیاز انسان، غذای دام و اشتغال­زایی، ضرورت توجه به کاشت این گیاه را مطرح می‌سازد. با این حال پاره­ای از مشکلات باعث شده که در گذر زمان، کشت پنبه در ایران کاهش یابد. این روند نزولی کشت وزارت جهاد کشاورزی را بر آن داشت که طرح خودکفایی در تولید پنبه تا سال 1404 را در دستور کار خود قرار دهد. بر این اساس لازم است که در سطح کشور، اراضی با پتانسیل تولید مناسب برای کشت پنبه مشخص و اولویت­بندی شوند. این مهم با انجام مطالعات ارزیابی تناسب اراضی و بررسی ویژگی‌ها و کیفیت خاک و اقلیم میسر می‌شود. هدف از این پژوهش، تعیین نیازهای رویشی خاک و زمین‎نما برای پنبه به منظور استفاده در ارزیابی تناسب اراضی بود.
 مواد و روش‌ها: بدین منظور، 123 مزرعه در استان­های قم، خراسان رضوی، گلستان و فارس انتخاب شدند. در هر مزرعه، یک خاکرخ حفر و سپس مطالعه و نمونه­گیری شد. پرسش‌نامه کاربری اراضی نیز در هر مزرعه تکمیل گردید. پس از تجزیه­های فیزیکی و شیمیایی لازم، نخست وضعیت متغیرهای خاکی از نظر آماری و ارتباط آن­ها با عملکرد، بررسی شد. سپس رگرسیون چندمتغیره به روش پس­رونده بین عملکرد به عنوان متغیر وابسته و ویژگی‎های مختلف خاک به عنوان متغیرهای مستقل، برقرار شد. در مرحله بعد به منظور تهیه جدول نیازهای رویشی خاکی برای کشت پنبه، روابط رگرسیون ساده بین ویژگی­های موثر خاک و عملکرد، بررسی و برای کلاس‎های مختلف تناسب سرزمین، درجه­بندی شد. راستی­آزمایی جدول پیشنهادی با استفاده از داده­های 24 مزرعه پنبه (حدود 20% از داده­ها) انجام شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که مقدار واریانس متغیرهای شوری، درصد سدیم قابل تبادل، پتاسیم، آهک و اجزای تشکیل‌دهنده بافت خاک، زیاد و برای واکنش خاک و کربن آلی، ناچیز می‎باشد. بنابراین اکثر داده‎ها دارای پراکندگی زیادی بودند. در رگرسیون چند متغیره نیز به ‌ترتیب متغیرهای شوری، آهک، درصد کربن آلی، سیلت، درصد سدیم قابل تبادل، واکنش خاک و درصد گچ که بیشترین همبستگی را با مقدار عملکرد داشتند، در معادله باقی ماندند. ضریب تبیین رابطه پیشنهادی، حدود 9/0 بدست آمد. همچنین مقدار ضریب تبیین بین عملکرد و شاخص خاک برای داده‌های راستی­آزمایی (24 نمونه)، 78/0 بدست آمد که نشان‌دهنده قابل اعتماد بودن جدول پیشنهاد شده در این پژوهش است.
نتیجه ­گیری: جدول نیازهای رویشی خاک و زمین­نما برای کشت پنبه در اراضی کشور ایران با کاربرد مزارع متنوع از نظر ویژگی‌های خاک پیشنهاد شده است. بنابراین می­تواند پاسخگوی انجام مطالعات ارزیابی تناسب اراضی برای توسعه کشت این گیاه در سراسر کشور باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Determining Soil and Landscape Requirements of cotton for Using in Land Suitability Evaluation

نویسندگان [English]

  • seyed alireza seyed jalali 1
  • Mahnaz Eskandari 2
  • Ghorban Ali Roshani 3
  • MirNaser Navidi 4
  • Gholamreza Zareian 5
  • Ali Zeinadini Meymand 4
  • Mohammad Ghasemzadeh Ganjehie 6
1 scientific staff of soil and water research institute
2 Assistant Prof., Soil and Water Research Institute, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
3 Associate Professor of Cotton Research Institute of Iran, Agricultural Research, Education and Extension Organization(AREEO), Gorgan, Iran
4 Assistant Prof., Soil and Water Research Institute, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
5 Assistant Prof., Fars Agricultural and Natural Resources, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Zarghan, Iran
6 Assistant Prof., Khorasan Razavi Agricultural and Natural Resources, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Mashhad, Iran
چکیده [English]

The strategic importance of cotton in providing the fiber needed by humans, animal feed and job creation raises high attention to cotton production. This study was aimed to investigate the effect of soil characteristics on cotton yield and their rating for applying in land suitability assessment studies. Consequently, 123 farms in Qom, Khorasan Razavi, Golestan and Fars provinces were selected. In each farm, a soil profile was studied and a land use questionnaire completed.After handling the necessary physical and chemical analyzes, multivariate regression was performed by the backward method between yield (dependent variable) and different soil characteristics (independent variables). By creating simple regression relationships between effective soil characteristics on yield, the characteristics rating was determined for different land suitability classes. Results showed that the amount of variance of salinity, ESP, potassium, lime and soil texture components was high and insignificant for soil pH and organic carbon. Therefore, most of the data were very extensive. In multivariate regression, the variables of salinity, lime, organic carbon content, silt, ESP, soil pH and gypsum percentage, which had the highest correlation with yield, remained in the equation, respectively. The coefficient of determinationof the proposed relationship was about 0.9. The validation of the proposed soil requirements table was performed using data from 24 cotton fields (about 20% of the data). The value of the coefficient of determination between yield and soil index was 0.78, which indicates the reliability of land characteristics rating and the table prepared in this study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • land suitability class
  • soil requirement
  • yield

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار