ارزیابی تجارت آب مجازی و ارزش اقتصادی آب در پنبه‌ی فاریاب در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه آموزشی مهندسی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی- دانشگاه هرمزگان

2 گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی- دانشگاه هرمزگان

چکیده

سابقه و هدف: در صورت تداوم افزایش روزافزون جمعیت و به‌دنبال آن افزایش تقاضا برای مصرف آب با توجه به ثابت‌بودن منابع آبی، جهان با بحران شدیدتر آب روبرو خواهد شد. برای بررسی جابجایی منابع آب ناشی از ادغام فزاینده اقتصاد جهانی در این چارچوب، آب مجازی تعریف شد. مفهوم آب مجازی، مربوط به مدیریت و توسعه منابع آب، تصویری روشن از نیاز آب برای تأمین مواد غذایی برای جمعیت جهان است. مناطق دارای کمبود آب می­توانند با واردات محصولاتی که دارای میزان آب مجازی بالایی هستند و صادرات محصولاتی که میزان آب مجازی کمی دارند، بخش زیادی از مشکلات کمبود آب را در داخل کشور حل نمایند. لذا تحقیق حاضر به تغییرات مکانی و زمانی اجزاء ردپای آب در محصول پنبه فاریاب، برآورد میزان ارزش اقتصادی آب و بیلان آب مجازی در مقیاس ملی و منطقه‌ای پرداخته است.
 مواد و روش‌ها: برای محاسبه اجزا ردپای آب از چارچوب هوکسترا و چاپاگین طی سال 1384 تا 1397 استفاده گردید و برای برآورد تبخیر و تعرق از روش فائو- پنمن- مانتیث و برای برآورد نیاز آبی از نرم افزار CROPWAT استفاده گردید. همچنین برای برآورد ردپای اقتصادی آب از رویکرد گرنبس و هوکسترا استفاده شد.
نتایج: نتایج نشان داد متوسط ردپای آب در پنبه 4019 متر مکعب بر تن است که به‌ترتیب سهم آب سبز، آبی و خاکستری 3/2، 6/87 و 1/10 درصد است. استان خراسان جنوبی (5716 مترمکعب بر تن) و استان البرز (5/2235 مترمکعب بر تن) دارای بیشترین و کمترین ردپای آب در ایران هستند. بالاترین سهم آب سبز مربوطه به استان‌های مازندران، اردبیل، گلستان (به‌ترتیب 4/29، 6/8 و 3/8 درصد) و بیشترین سهم آب آبی مربوط به استان‌های خراسان جنوبی، هرمزگان و یزد (به‌ترتیب با 7/94، 6/94 و 3/94 درصد) است. متوسط ارزش اقتصادی آب مجازی پنبه در ایران 37/0 دلار در هر مترمکعب است که بالاترین و پایین‌ترین ارزش اقتصادی به ترتیب در استان البرز (62/0 دلار در هرمترمکعب) و استان خراسان جنوبی (24/0 دلار در هرمترمکعب) است. در نهایت نتایج این تحقیق مشخص کرد، حجم آب مجازی که در ایران صرف تولید پنبه می‌شود، 278 میلیون متر مکعب و با توجه به سرانه مصرف پنبه در ایران (600 میلیون متر مکعب) به‌طور متوسط سالانه 322 میلیون مترمکعب (معادل 5/50 هزار تن پنبه) از سایر کشورها به‌صورت آب مجازی به کشور وارد می‌شود که ارزبری آن 70 میلیون دلار در سال است.
 جمع‌بندی: در نهایت می‌توان گفت، آگاهی از ردپای آب، ارزش اقتصادی آن و تجارت آب مجازی اطلاعات مفیدی را برای اولویت‌بندی کشت محصولات کشاورزی در مناطق مستعد ارائه می‌نماید و نهایت پیشنهاد می‌شود که دیدگاه حاضر جهت تخصیص منابع آب کشاورزی و سیاستگذاری توقف و یا توسعه کشت در مقیاس استانی و ملی وارد گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Virtual Water Trading and economic value of water in irrigated Cotton production at Iran

نویسندگان [English]

  • mehrnaz Yahyazadeh Berentin 1
  • ommolbanin Bazrafshan 2
1 Dep of Nat. Res Eng, University of Hormozgan
2 Dep of Natural Res Eng,, Faculty of Nat res and Agri, University of Hormozgan
چکیده [English]

In this study, spatial and temporal distribution of water footprint components have been estimated in irrigated cotton production. The economic value of water footprint has been calculated during 2005 to 2017 and the results have been compared with the wheat crop in the producing provinces. The results showed that the average ecological footprint of water in the mentioned product is 4019 m3/ton, which is the share of green, blue and gray water footprint is 2.3%, 87.6% and 10.1, respectively. Khorasan Jonoubi province (5716 m3/ton) and Alborz province (2235.5 m3/ton) have the highest and lowest water footprints in Iran, respectively. The average economic value of water footprint in Iran is 0.37 USD/m3, which is the highest (0.62 USD/m3) and the lowest (0.24 USD/m3) in Alborz and Khorasan Jonoubi, respectively. Meanwhile, in terms of the economic value of the footprint, Iran is the third largest producer of cotton (after China and Greece). Comparison of footprint and its economic value with wheat shows that the value of water in cotton is higher in all provinces, but in Alborz, Golestan, Mazandaran and Ardabil provinces, the difference is much more noticeable. Finally, the results of this study showed that the volume of virtual water used in cotton production in Iran is 278 MCM and considering the per capita consumption of cotton in Iran (600MCM), the average annual 322 MCM (50.5 thousand ton Cotton) is imported from other countries in the form of virtual water with a value of $ 70 million per year.

کلیدواژه‌ها [English]

  • virtual water
  • Water footprint
  • Economic value of water
  • Green water

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار